W jakim zakresie nauczyciel może lub powinien mieć wiedzę o sytuacji rodzinnej dziecka, które uczęszcza do jego grupy? W jaki sposób powinien te informacje pozyskiwać i gromadzić?

Odpowiedź:

W szkole powinny być pozyskiwane i gromadzone tyko te informacje dotyczące dziecka, które są potrzebne, aby otoczyć dziecko właściwą opieką, dostosować system oceniania i egzaminowania do specyficznych potrzeb lub chorób oraz warunki pobytu dziecka na terenie szkoły.

Uzasadnienie:

Informacje o dziecku powinny być gromadzone przez wychowawcę oddziału (lub pracowników z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, jeśli informacje mają są z tego zakresu) i udostępniane innym nauczycielom w takim zakresie, jakiego wymaga dobro dziecka (np. o chorobie takiej jak padaczka czy cukrzyca powinni wiedzieć wszyscy pracownicy szkoły, bo dziecko może wymagać pomocy podczas zastępstwa lub podczas przerwy międzylekcyjnej). Dane te są poufne i powinny być odpowiednio zabezpieczone. Udostępnienie ich innym osobom i instytucjom musi wynikać z przepisów prawa.

Pozyskiwanie i gromadzenie informacji o sytuacji rodzinnej dziecka musi się odbywać w granicach prawa i poszanowania prywatności rodziny ucznia. Pozyskiwane od rodziców z poszanowaniem ich praw. Z dzieckiem oraz z rodzicami należy rozmawiać w odpowiednich warunkach zapewniających ochronę ich dóbr osobistych, z zachowaniem delikatności i dyskrecji. Szkoła powinna się interesować tyko tymi informacjami z życia rodzinnego, które mogą pomóc we właściwym i jak najlepszym postępowaniu z dzieckiem, bez zbędnego ingerowania w sprawy prywatne i bez wścibstwa.

Na początku współpracy z rodziną zazwyczaj szkoła pozyskuje taką wiedzę o uczniu, jaką chcą przekazać rodzice, najczęściej nie ma powodu do podejrzeń, że ważne i trudne sprawy są zatajane. Wystarczy wiec przyjąć dane przekazywane przez rodziców i właściwie z nimi postąpić tzn. zanotować, zabezpieczyć notatki, przekazać komu trzeba w zależności od ich treści: wychowawcy oddziału, dyrektorowi szkoły, pedagogowi, psychologowi szkolnemu, ale być może trzeba będzie powiadomić wszystkich nauczycieli (jeśli kłopoty rodzinne wpływają na funkcjonowanie dziecka) lub np. pracownikom świetlicy (jeśli np. ograniczone są prawa rodzicielskie jednego z rodziców i rodzic ten nie ma prawa odbierania dziecka ze szkoły lub zbliżania się do niego). Jeśli kłopoty rodzinne są natury finansowej, można zwrócić się o pomoc do osób zajmujących się w szkole wolontariatem – w celu zorganizowania dyskretnego wsparcia rodziny (najlepiej po wcześniejszym uzyskaniu zgody rodziny na zorganizowanie konkretnej formy wsparcia).

Zapamiętaj!

Bywa tak, że rodzice dziecka nie informują o kłopotach rodzinnych, ale szkoła dostrzega lub podejrzewa istnienie problemu np. zaniedbania, niedopilnowania lub przemocy stosowanej na dziecku. W takiej sytuacji należy podjąć kroki w celu wyjaśnienia sytuacji i ochrony dziecka. Art. 573 Kodeksu postępowania cywilnego umożliwia wszczęcie postępowania dotyczącego władzy rodzicielskiej w przypadku zagrożenia dobra dziecka. Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że dziecko jest krzywdzone, szkoła ma pełne prawo żądać od rodziców informacji oraz zawiadomienia Policji lub prokuratora. Jest to nie tylko prawo, ale i obowiązek wynikający z art. 12 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1457 ze zm.);
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t. j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1148);
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.);
• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 682 ze zm.);
• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 969);
• Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1390 ze zm.).

Małgorzata Celuch
wieloletni wicedyrektor zespołu szkół,
autor wielu publikacji oświatowych i narzędzi pomocnych w pracy dyrektora
Ekspert Portalu Oświatowego
www.PortalOswiatowy.pl